Onderhoud kapitaalgoederen

De openbare ruimte bestaat uit kapitaalgoederen zoals wegen, groen en speelplaatsen, bruggen, kades, openbare verlichting en verkeersregelinstallaties. Eind 2017 is de nota onderhoud kapitaalgoederen openbare ruimte (2017/39232) door de raad vastgesteld en in 2022 zijn de gegevens geüpdatet. De nota bevat het beleidskader voor de gemeentelijke kapitaalgoederen in de openbare ruimte.

Kwaliteitsniveau

De Kwaliteitscatalogus van CROW (kennisinstituut voor de openbare ruimte) deelt de technische kwaliteit van de openbare ruimte op in vijf categorieën (A+, A, B, C en D). Kwaliteitsniveau A staat voor een hoog kwaliteitsniveau en kwaliteitsniveau D staat gelijk aan het hebben van een slecht onderhoudsniveau/onderhoudsachterstanden; deze delen van de openbare ruimte zijn niet acceptabel of hadden al vervangen moeten zijn.
De openbare ruimte in Zaanstad wordt ten aanzien van het aspect netheid op kwaliteitsniveau C onderhouden. Uitzondering hierop is het centrumgebied Inverdan bestaande uit de Gedempte Gracht, de Dam en het deel van de Westzijde dat deel uitmaakt van het kernwinkelgebied; dat onderhouden we op kwaliteitsniveau B. De vervanging (technische) van de openbare ruimte vindt plaats op kwaliteitsniveaus D ingepland in het meerjaren-investeringsplan (MIP) openbare ruimte.

Onderhoudsplan

Het volgende onderhoudsplan is van toepassing:

De nota ‘Onderhoud kapitaalgoederen openbare ruimte’ geeft inzicht in de onderhoudstoestand (anno 2022), legt de haalbare onderhoudskwaliteit vast en geeft inzicht in de hiertoe beschikbare en benodigde middelen. In de nota wordt vooruitgekeken naar de opgave voor de jaren 2022 en verder.
Zaanstad streeft ernaar om de onderhoudsachterstanden niet verder te laten oplopen dan 15% van het gemeentelijk areaal. Deze ambitie is door de raad vastgesteld in 2017 en vergelijkbaar met andere gemeenten als Amsterdam, Haarlem en Rotterdam.
In 2021 zijn delen van de openbare ruimte opnieuw geïnspecteerd. Op basis daarvan is de hoogte van de onderhoudsachterstanden geactualiseerd en is een nieuwe prognose gemaakt ten aanzien van de benodigde financiële middelen voor de komende jaren. De totale onderhoudsachterstanden zijn in de nota Onderhoud kapitaalgoederen gesteld op € 32,8 mln. In de Jaarrekening 2024 waren die 49,4 mln. en de huidige onderhoudsachterstanden zijn € 53,1 mln.
Sinds 2021 is de civieltechnische capaciteit onvoldoende, waardoor de onderhoudsachterstanden zijn toegenomen. Dit wordt mede veroorzaakt door de bouwplannen in Zaanstad. Dit vraagt ongeveer 30% van de beschikbare voorbereidingscapaciteit die niet ingezet kan worden voor de vervanging van de openbare ruimte. De realisatie is in 2024 gestegen van € 27 mln. in 2023 naar € 38 mln. in 2024. Ondanks de toename van de realisatie in 2024 nemen de onderhoudsachterstanden in 2024 toe met
€ 3,5 mln. Dit houdt in dat de verdere verruiming van civieltechnische voorbereidingscapaciteit nodig is.
Een belangrijk deel van de onderhoudsachterstanden kan worden weggenomen door de vervanging van de Prins Hendrikkade in Zaandam (circa € 12 mln.) en de vervanging kade Noordervaartdijk in Krommenie (€ 5 mln.). In 2024 is al gewerkt aan de voorbereiding van deze vervangingsinvestering die volgens planning in 2025 en 2026 tot uitvoering komen.  
Jaarlijks wordt het meerjaren-investeringsplan (MIP) voor de openbare ruimte geactualiseerd waarbij rekening wordt gehouden met woningbouw/bouwimpuls. Binnen de financiële ruimte worden de in het MIP de vervangingsinvesteringen voor de komende jaren benoemd.

Speerpunten 2024

• Consolideren van de onderhoudsachterstanden

We onderhouden de openbare ruimte op niveau C en Inverdan op niveau B. De openbare ruimte van Wormerveer hebben we in 2024 als proef op B-niveau onderhouden. Dit gebeurde door een vast team in plaats van in een reguliere cyclus. In het eerste kwartaal van 2025 evalueren we de uitkomsten hiervan.
We hebben de vervanging van de openbare ruimte volgens het Meerjaren-investeringsprogramma (MIP) uitgevoerd. Er is in totaal voor een bedrag van € 38 mln. besteed.

• Werving van civieltechnische voorbereidingscapaciteit voor vervangingsprojecten

We hebben nog steeds gebrek aan personeel in de civiele voorbereiding, ondanks alle inzet hierop. De financiële middelen blijven in de komende jaren beschikbaar om het noodzakelijke onderhoud in te halen.

• Ontwerpaanpak openbare ruimte/ Ontwikkelen met kwaliteit

De Ontwerpaanpak openbare ruimte is klaar voor besluitvorming. Deze beschrijft hoe we opgavegericht sturing geven aan herinrichtingen en gebiedsontwikkelingen. Volgens de strategische doelen. Zo ontwikkelen we de openbare ruimte van Zaanstad toekomstbestendig en met kwaliteit.

• De gemeente groener maken

Voor de verantwoording op dit speerpunt verwijzen we naar het speerpunt ‘Een zichtbaar groener Zaanstad: ontwikkelen van de stad met kwaliteit’ onder het programma Duurzaamheid.

Financiën

Onderstaand financieel overzicht geeft aan de realisatie van de kapitaalgoederen en het onderhoudsbudget aan ten opzichte van de begroting. Dit betreft de exploitatielasten. De investeringsbedragen zelf zie je terug in de paragraaf investeringen.

Bedragen * € 1.000

Toelichting:
Voor een verklaring van het verschil op het onderhoudsbudget voor openbare ruimte wordt verwezen naar de financiële toelichtingen van het programma Verstedelijking. De overschrijding op de kapitaallasten wordt veroorzaakt doordat een aantal investeringskredieten voor een lager bedrag is gerealiseerd dan de minimale activeringsgrens van € 0,035 mln. Deze mogen daarom niet worden geactiveerd. De lasten daarvan zijn ten laste van het onderhoudsbudget (exploitatie) gebracht.

Kerncijfers