Verbonden partijen

Gemeenten werken steeds meer samen met andere gemeenten en/of organisaties. Het bedrag dat gemeenten uitgeven via (regionale) samenwerking is in de afgelopen jaren sterk gegroeid doordat zij steeds vaker op tal van terreinen kiezen voor samenwerking.
Met samenwerking komen gemeentelijke taken meer op afstand te staan. Hoe houden we vanuit de gemeente grip op deze samenwerking?
Ook kiezen gemeenten vaker voor andere vormen van samenwerking die niet onder de reikwijdte van verbonden partijen vallen. Er ontstaan daardoor situaties waarin er geen formele verplichting is om de raad te informeren, terwijl deze informatie de raad kan helpen om haar controlerende taak uit te voeren.
Gemeente Zaanstad geeft 35% van het geld uit aan activiteiten die de gemeente zelf uitvoert en 49% aan samenwerking met externe partijen door middel van inkoop, subsidie en verbonden partijen. In 2024 heeft gemeente Zaanstad 124 mln. aan uitkeringen uitgekeerd (17% van het totaal).

Deze cirkelgrafiek toont de lasten naar het type samenwerking in percentage van de totale uitgaven voor samenwerking.

Gemeente Zaanstad voert veel taken uit met andere gemeenten en/of privaatrechtelijke organisaties. Dit kan zijn door middel van inkoop, subsidies, leningen, verbonden partijen of een combinatie daarvan. Bijvoorbeeld met de GGD werken we samen in een gemeenschappelijke regeling, inkoop en door het verstrekken van subsidies. In dit overzicht wordt duidelijk gemaakt welk deel van onze lasten we uitgeven aan samenwerking (49%, € 397 mln.), hoeveel we zelf doen en uitkeringen verstrekken (51%, € 409 mln.).

Deze paragraaf gaat in op de samenwerkingsvorm verbonden partijen. De paragraaf Financiering gaat in op leningen en garanties en in de paragraaf Bedrijfsvoering komt inkoop aan de orde.

Kader verbonden partijen
In juni 2023 is de nieuwe nota verbonden partijen door de Gemeenteraad vastgesteld. In de vernieuwde nota zijn de keuzes van de Zaanse Gemeenteraad vastgelegd die het gevolg zijn van de wetswijziging op de Wet Gemeenschappelijke Regelingen. In de nota staat de grip op samenwerking door de raad centraal. De nota speelt in op de ontwikkeling dat samenwerking lang niet altijd meer plaats vindt via een verbonden partij. Vaak wordt er gekozen voor lichtere vormen van taakuitvoering. Deze lichtere vormen kennen, naast de actieve informatieplicht, geen andere formele informatieplicht naar de raad. De nota bevat spelregels waar de grip van de raad ook op die taakuitvoeringen op afstand worden versterkt.

Gemeente Zaanstad ziet de volgende partijen als verbonden partijen:

1. Partijen waarmee gemeente Zaanstad een financieel en bestuurlijk belang heeft (definitie BBV)
2. Partijen die de gemeente Zaanstad
   1. structureel bekostigt via één of meer geldstromen. Denk aan begrotingsfinanciering, subsidie of een overeenkomst van opdracht èn een bestuurlijk belang (aanbeveling commissie BBV)
   2. structureel bekostigt èn  voldoet aan één of meer van de volgende voorwaarden:

1. gemeente Zaanstad stelt de begroting van de partij vast of
2. gemeente Zaanstad heeft benoemingrecht of voordrachtsrecht in bestuur of raad van toezicht

3. Partijen waarmee de gemeente nauw samenwerkt bij strategisch belangrijke programma’s. Deze partijen hebben noch een financieel, noch een bestuurlijk belang.
4. De onder (3) genoemde partijen worden aan het begin van elke coalitieperiode benoemd door de raad met een maximum van 2. Ook wordt dan afgesproken over welke onderwerpen de raad in de paragraaf verbonden partijen wordt geïnformeerd.

Stichting Jeugdteam Zaanstad, stichting Sportbedrijf en de Metropool Regio Amsterdam (MRA) worden vanuit deze bredere definitie toegevoegd als verbonden partij.

Gemeente Zaanstad heeft 27 verbonden partijen

• 11 publiekrechtelijke verbonden partijen (gemeenschappelijke regelingen)
• 12 privaatrechtelijke verbonden partijen
• 4 overige verbonden partijen (Stichting Jeugdteam, stichting Sportbedrijf, Stichting Marketing Zaanstad en de MRA)

Ontwikkelingen

Gemeenschappelijke regelingen zijn gewijzigd
Op 1 juli 2022 is de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR) gewijzigd. De bedoeling van de wetswijziging is dat de gemeenteraden meer invloed hebben op de gemeenschappelijke regelingen. Een deel van de wetswijzigingen is verplicht en bij een deel is het aan de gemeenteraden hierover te beslissen. In 2024 hebben de raden van de deelnemende gemeentes na de zienswijze procedure toestemming gegeven om de gemeenschappelijke regelingen te wijzigen. Hierdoor voldoen alle gemeenschappelijke regelingen weer aan de wet.

Rekenkameronderzoek Grip op Warmtenet Zaanstad
In juli heeft het college het plan van aanpak Grip op Warmtenet Zaanstad vastgesteld. En ter kennisname naar de raad gestuurd (RIB 8640879). Het gaat om de volgende aanbevelingen:

1. Zorg altijd voor een goede borging van het publiek belang. 
2. Pas de Nota Verbonden Partijen systematisch toe volgens het ‘pas toe, of leg uit-principe’.
3. Maak de rol van de gemeenteraad bij oprichting verbonden partijen expliciet. 
4. Stel een toekomstvisie en exitstrategie vast. 
5. Maak met WNZ nieuwe afspraken over de jaarstukken.  
6. Verbeter het risicomanagement in de gemeentelijke organisatie. 
7. Verbeter het toezicht. 
8. Monitor de doelstellingen van WNZ en informeer de raad adequaat. 
9. Verstevig de regierol van de gemeente. 
10. Zorg voor voldoende ambtelijke capaciteit.  

Aanbeveling (3) is in 2024 opgepakt en gereed.
De procedure voor het aangaan van een verbonden partij met het correct toepassen van een wensen- en bedenkingenprocedure is gewijzigd. Hiermee is deze aanbeveling uitgevoerd. 
Verkoop aandelen Textiles2Textiles
De aandelen van Textiles2Textiles zijn in december verkocht. Het college stuurde hierover een geheime RIB 9131946.
Sociale Wijkteams
De gemeente Zaanstad moet vanaf 1 januari 2027 een nieuwe opdracht verstrekken voor de continuering van de dienstverleners aan inwoners. Gemeente Zaanstad startte in 2024 de visievorming en deed onderzoek naar de meest passende organisatievorm. De evaluatie van de wijkteams diende hiervoor als input.
De gemeenteraad wordt begin 2025 geïnformeerd over de mogelijke scenario's om de opdracht vanaf 2027 te verstrekken en het voorkeursscenario van het college. De gemeenteraad kan dan haar wensen en bedenkingen geven op het voorstel van het college.
Ook de rekenkamer doet onderzoek naar de sociale wijkteams. Dit onderzoek is gestart in september 2024.
Herstructurering ROM InWest
Het college heeft als aandeelhouder van InWest Regio B.V. ingestemd met een wijziging van de aandeelhoudersstructuur van ROM InWest B.V. met het doel een fiscale eenheid mogelijk te maken en de organisatie te vereenvoudigen. Door deze wijziging is Zaanstad aandeelhouder geworden in twee vennootschappen. RIB 8911470
Verlenging Regeling Zonder Meer decentralisaties sociaal domein en dienstverleningsovereenkomsten jeugd en WMO
Op 19 december 2024 heeft de raad toestemming verleend aan het College om de regeling te verlengen.De looptijd is gewijzigd naar 1 januari 2025 tot maximaal 1 januari 2029 of tot het moment dat de nieuwe gemeenschappelijke regeling op grond van de nieuwe wet in werking treedt. Mozardnr. 8897571

Totaal overzicht verbonden partijen
Op basis van artikel 15 van de BBV is het verplicht om een totaal overzicht van de verbonden partijen op te nemen in de jaarstukken met daarin een aantal vaste onderdelen. Dit overzicht is onderstaand weergegeven.