Stedelijke ontwikkeling

Nieuwbouw en wonen

De woningmarkt blijft gespannen en zowel in de huur als de koopmarkt is er onvoldoende aanbod om te voldoen aan de vraag. Vooral mensen met een laag en middeninkomen ondervinden hiervan de gevolgen. In navolging van het coalitieakkoord en de afspraken die in de Woondeal met het Rijk zijn gemaakt zet Zaanstad bij nieuwe woningbouwplannen in op versnelling van de nieuwbouwproductie en een groter betaalbaar aanbod in de vorm van minstens 30% sociale huur en tenminste 30% in het middensegment. Meer sociale huurwoningen zijn ook nodig om verschillende aandachtsgroepen, zoals ouderen en mensen die vanuit een zorginstelling doorstromen, te kunnen huisvesten.
Er zijn voldoende plannen in ontwikkeling om aan de afspraken met het Rijk te voldoen. Door de ontwikkelingen op de woning(bouw)markt vraagt het wel extra aandacht om plannen die in ontwikkeling zijn tot uitvoering te krijgen. De gestegen bouwkosten, weifelende beleggers en door de stijgende hypotheekrente aarzelende kopers kunnen leiden tot vertraging. We zullen samen met ontwikkelende partijen (commerciële ontwikkelaars én woningcorporaties) de planontwikkelingen goed monitoren, belemmeringen tijdig signaleren en creatief naar oplossingen zoeken.
Flexwonen levert een bijdrage aan de opvang van Oekraïense vluchtelingen, statushouders, spoedzoekers en Zaanse starters op de woningmarkt. We blijven inzetten op het verder ‘verharden’ en ‘vergunnen’ van bouwplannen om de bouwproductie te bevorderen. Projecten die in 2024 door start bouw en oplevering een belangrijke bijdrage zullen leveren aan het beschikbaar komen van meer sociale huurwoningen zijn: Zaanse Helden, Bannehoven, Zaankwartier, Slachthuisstraat, Heldin/Stelling, Houthavenkade, Jonker Juffer.

Door slim te programmeren in nieuwbouw, doorstroming in bestaande voorraad te stimuleren en gebruik te maken van nieuwe wettelijke instrumenten (zoals bijvoorbeeld opkoopbescherming) komen voor zoveel mogelijk mensen woningen beschikbaar. De pilot voor 65+ voorrang is in de Huisvestingsverordening opgenomen als definitieve regeling. De voorrang geldt nu vanaf 55+.
In stedelijke ontwikkeling gaat het niet alleen om woningbouwbouw en het realiseren van zo veel mogelijk woningen. We bouwen toekomstbestendige woningen, buurten en wijken waarbij we aandacht hebben voor energietransitie, circulariteit, klimaatadaptatie, natuurinclusief bouwen, houtbouw, duurzame mobiliteit en gezondheid. Het gaat om kwalitatieve toevoegingen aan de stad binnen de kaders van de Omgevingsvisie.

Bestaande Woningvoorraad

Oudere woningen met een slechte fundering zijn een probleem in Zaanstad. De opgave voor de komende jaren bij funderingsherstel is zo’n 14.500 particuliere woningen en enkele duizenden corporatiewoningen met funderingen die risico lopen op aantasting door een bacterie waardoor vermindering van draagkracht ontstaat.  
Er is een stadsbreed programma voor de bestaande (particuliere) woningvoorraad. We kijken hoe de woningvoorraad duurzaam en klimaatbestendig verbeterd kan worden om zowel de Co2 uitstoot te verminderen en daarbij de energierekening betaalbaar te houden. Bij funderingsherstel van woningen verkennen we in sommige gevallen gelijk samen met de eigenaar de mogelijkheden van verduurzaming en woningaanpassingen die helpen om langer zelfstandig thuis te wonen.
De koppeling van duurzaamheid aan de kwaliteitsverbetering van de bestaande woningvoorraad is steeds nadrukkelijker aan de orde, waarbij de keuze tussen renovatie of sloop-nieuwbouw steeds per geval en met oog voor alle invalshoeken (waaronder cultuurhistorie, sociale samenhang en betaalbaarheid) gemaakt wordt. Het samenspel met de woningbouwcorporaties is belangrijk om een succesvolle aanpak van de grond te krijgen.
De middelen uit het Volkshuisvestingsfonds ter verbetering van de woningvoorraad en leefbaarheid zetten we hiervoor in Zaandam Oost in, waarbij het voor de bestaande woningvoorraad veelal gericht is op de oudere particuliere woningvoorraad in en rondom de Rosmolenbuurt.

Ruimtelijke keten

In de ruimtelijke keten gaat het over het slim benutten van schaarse ruimte - omgevingsvisie, omgevingsplannen, omgevingsvergunningen en de integrale borging van omgevingskwaliteit. De Omgevingswet is ingevoerd op 1 januari 2024.

De Zaanse Omgevingsvisie vormt het nieuwe kader en wordt naar verwachting in 2024 vastgesteld. De impact van de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging op vergunningverlening, toezicht en handhavingstaken krijgt steeds meer vorm.

De Zaanse Omgevingsvisie geeft de hoofdlijnen van het integraal omgevingsbeleid weer richting 2040 en verder. Voortbordurend op de reeds vastgestelde zes strategische opgaven en de ruimtelijke kernkwaliteiten wordt in de Omgevingsvisie een eerste ruimtelijke vertaalslag gemaakt in vijf verschillende gebieden. Ten behoeve van de Omgevingsvisie bouwen we aan een integrale strategie om stappen te zetten richting uitvoering.

Het beleid is leidend voor het omgevingsplan en de omgevingsvergunning. Een groot deel van de huidige bestemmingsplannen is echter niet actueel, waardoor meer maatwerk nodig is. Op 1 januari 2024 werken we van rechtswege met een tijdelijk omgevingsplan. In dit (tijdelijke) omgevingsplan zijn alle huidige planologische plannen opgenomen. Voor een aantal initiatieven zijn in de tweede helft van 2023 nog bestemmingsplanprocedures opgestart, zodat deze nog onder de Wet ruimtelijke ordening vallen. In het eerste en tweede kwartaal van 2025 bieden we die aan de raad aan voor vaststelling. Ondertussen zijn we gestart met het eerste onderdeel van het Zaanse omgevingsplan voor de woonwijken voor de pilotgebieden Willis en Westzaan. De verwachting is dat in dit overgangsjaar nog veel onduidelijk zal zijn. We werken zowel met oude als met nieuwe wetgeving.

Wettelijk gezien hebben we tot en met 2031 om tot één dekkend Zaans omgevingsplan te komen. Echter, de inzet is om zo snel mogelijk de basis op orde te krijgen, waardoor de dienstverlening aan de burgers, bedrijven en organisaties sneller verbetert en minder maatwerk bij vergunningen nodig is. Initiatieven kunnen via het vergunningenspoor en/of via het omgevingsplan verlopen. We spannen ons nadrukkelijk in om beide manieren mogelijk te maken.

We hebben geoefend met de omgevingstafels. Daarmee proberen we in een zo vroeg mogelijk stadium initiatieven te begeleiden naar een goede procedure. Voor initiatiefnemers is er een dynamische handleiding om een omgevingsplan te kunnen maken.

Omgevingskwaliteit is onder de Omgevingswet een belangrijk begrip: daarin vallen niet alleen stedenbouw en welstand, maar ook cultuurhistorie en de inrichting van de openbare ruimte. Gebiedsgericht en in een zo vroeg mogelijk stadium sturen we op de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Bij gebiedsontwikkeling vervullen de supervisieteams een belangrijke adviserende rol. Rondom advisering bij rijksmonumenten stellen we een Gemeentelijke Adviescommissie (GAC) in. Deze GAC heeft een integrale adviesrol op omgevingskwaliteit.

Versterken en behouden van de cultuurhistorische identiteit (erfgoed)
Het koesteren van het cultuurhistorisch erfgoed is belangrijk. Het vertelt ons waar we vandaan komen en dus wie we zijn, erfgoed verbindt ons en maakt ons trots op waar we wonen en leven. Voor het jongere erfgoed uit de Post 45 periode is bescherming nog minder vanzelfsprekend; de landschappen, steden, wijken, complexen en objecten uit deze periode genieten nog geen bescherming tegen sloop of aantasting. In de transformatieopgaven die onze gemeente ondergaat, is het van groot belang dat we zorgen voor ons erfgoed en onze cultuurhistorie. Cultureel erfgoed biedt kansen en oplossingen voor allerlei vraagstukken in de leefomgeving en getuigt van een grote meerwaarde voor de omgevingskwaliteit. Met het bewaken van dit erfgoed wil Zaanstad de (omgevings)kwaliteit van de woon- en leefomgeving en de Zaanse identiteit versterken, nu en in de toekomst.
Cultuurhistorie vormt een essentieel onderdeel van de Omgevingsvisie en het omgevingsplan. De Omgevingswet introduceert nieuwe instrumenten waardoor er mogelijkheden ontstaan in de omgang met het (jonge) erfgoed. De gemeente zoekt samenwerking met andere partijen in de stad voor het behoud en het vastleggen van deze cultuurhistorie.