Verbonden partijen

Gemeenschappelijke regeling - openbaar lichaam

GGD Zaanstreek-Waterland beschermt, bewaakt en bevordert de gezondheid en de sociale veiligheid van alle mensen in de regio. Daarbij staat een preventieve en collectieve aanpak voorop, met specifieke aandacht voor bevordering van participatie en ondersteuning van de eigen regie van mensen. Als uitvoeringsorganisatie van de gemeenten sluit de GGD aan bij de gemeentelijke verantwoordelijkheden in het sociaal domein.

Een lid van het Algemeen Bestuur (AB) heeft in de vergadering van het AB één stem. In die gevallen waarin Zaanstad en Purmerend zwaarwegende bezwaren hebben tegen een voorstel en met het oog daarop tegenstemmen, leidt die tegenstem tot verwerping van het voorstel. Het voorgaande is niet van toepassing op het voorstel tot vaststelling van de begroting respectievelijk de jaarrekening van de GGD. Wethouder Onclin is voorzitter van het DB en het AB, plaatsvervanger wethouder Slegers.

Ontwikkelingen

Per half juli 2024 is het voorzitterschap het DB en AB van de GGD overgegaan van gemeente Zaanstad naar gemeente Purmerend. Deze wisseling vindt elke 2 jaar plaats. Verder is eind 2023 mevrouw M. Derksen als de nieuwe directeur Publieke Gezondheid GGD Zaanstreek Waterland gestart.

De GGD werkt inmiddels op basis van de afspraken die gemaakt zijn in het GGD 3.0 traject. Dit traject heeft als doel gehad toe te werken naar een toekomstbestendige GGD. In 2024 is de evaluatie van de Governance gestart met als insteek inzicht te krijgen hoe de (nieuwe) werkgroepen (waarin gemeenten en GGD) de sturing van de GGD ervaren. Het kernteam met daarin de directeur van de GGD en managers vanuit de gemeenten is opdrachtgever van deze evaluatie. De directeur is betrokken bij de evaluatie.

De wijziging van de Gemeenschappelijke Regeling GGD Zaanstreek-Waterland (GR GGD) is door alle colleges van de deelnemende gemeenten vastgesteld. De GR GGD voldoet nu aan de overkoepelende Wet gemeenschappelijke regelingen. Hierbij is noemenswaardig dat verandering van het basispakket na zienswijze erop bij de begroting, unaniem wordt vastgesteld door het Algemeen Bestuur. Dit verschilt van de manier van vaststelling van de begroting, waar een volstrekte meerderheid voldoende is. De nieuwe regeling is 30 juli 2024 in werking getreden.

De gezamenlijke huisvesting van GGD ZW en VrZW heeft vertraging opgelopen, dit heeft tot gevolg dat de verhuizing ook later volgt. Zie hiervoor de “Update businesscase Samen Sterker” die door de GGD verzonden is aan alle gemeenten op 19 december 2024.

GGD en VrZw hebben afgesproken dat (onderzoek naar) verdere samenwerking wordt uitgesteld tot na de verhuizing.

GGD ZaWa zoekt actief de samenwerking op met GGD Amsterdam op het gebied van infectieziektebestrijding. Eind 2024 heeft het AB de samenwerkingsafspraken met GGD Amsterdam vastgesteld (zie raadsinformatiebrief 19 december 2024 Update uitvoering IZB). Om de toegankelijkheid voor specifieke kwetsbare groepen te vergroten, worden vanuit het centrum seksuele gezondheid wekelijks spreekuren in Zaandam aangeboden.

We zijn in gesprek met de GGD over de wijkgerichte aanpak om de vaccinatiegraad op peil te houden. We kijken wat mogelijk is binnen bestaand budget om te differentiëren naar behoefte. Voor een extra plustaak is budget nodig, landelijke middelen hiervoor zijn helaas alleen aan de G4 toebedeeld. We zijn in contact met GGD Amsterdam die positieve resultaten hebben laten zien van hun wijkaanpak.

Ook zetten we samen met de GGD stappen om beter inzicht te krijgen in de context van door de GGD opgeleverde cijfers bij bestaande (contract)taken. Hierover worden nieuwe resultaatafspraken gemaakt. Een voorbeeld hiervan is dat we graag willen weten hoeveel deelnemers uit kwetsbare doelgroepen bereikt worden, en niet alleen het aantal deelnemers aan een interventie.

Risicoprofiel

Gemeenten zijn wettelijk verplicht om een GGD in stand te houden voor de uitvoering van de taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. Het risicoprofiel van de GGD is hoog: de financiële bijdrage in de Gemeenschappelijke Regeling is groot (€ 8,5 mln. in 2024), terwijl de gemeente Zaanstad, in verhouding tot deze financiële bijdrage, maar beperkte invloed heeft in het Algemeen Bestuur. Iedere gemeente heeft één stem. Dit betekent voor Zaanstad een stemverhouding van 14% en een financiële bijdrage van 47% in het gemeenschappelijke deel. De politieke en maatschappelijke betrokkenheid zijn eveneens groot: de activiteiten van de GGD betreffen de gezondheid van de inwoners. Een probleem op het gebied van volksgezondheid haalt direct de pers en heeft zijn weerslag op de politiek.

Financiële positie

Jaarrekening 2023

De jaarrekening 2023 is 11 juli 2024 door het AB vastgesteld. Het negatieve resultaat over 2023 bedroeg € 200.962. Dit resultaat wordt hoofdzakelijk verklaard door de volgende twee zaken. Ten eerste heeft de GGD een te laag tarief in rekening gebracht bij de gemeenten voor het toezicht op de kinderopvang. Ten tweede zijn de personeelskosten hoger uitgevallen omdat een aantal functies langer door interim krachten zijn vervuld dan waar in de begroting rekening mee is gehouden.

Het tekort wordt gedekt door uit de algemene reserve. De algemene reserve neemt hierdoor af tot ongeveer € 450.000.

Rechtmatigheidsverantwoording

De accountant heeft een goedkeurende controleverklaring afgegeven over de getrouwheid; dat alle baten en lasten juist en volledig in de jaarrekening zijn verwerkt. Bij de jaarrekening 2023 heeft het dagelijks bestuur voor het eerst zelf een rechtmatigheidsverantwoording afgegeven; of wet- en regelgeving is nageleefd. De rechtmatigheidsafwijkingen (rechtmatigheidsfouten en onduidelijkheden) komen boven de overeengekomen verantwoordingsgrens uit, doordat zestien contracten in het verleden en in 2023 niet rechtmatig zijn aanbesteed. Dit geldt onder andere voor inkopen (zoals inhuur personeel) die tijdens de “coronajaren” 2021 en 2022 zijn gedaan en in 2023 zijn verlengd. De rechtmatigheidsfout bedraagt voor 2023 € 2,54 mln. De GGD heeft hierop een verbetertraject gestart met als doel om alle contracten in het vervolg rechtmatig af te sluiten.

Begroting 2025-2028

De begroting 2025 is opgesteld binnen de kaders van de vastgestelde kadernota. Ten aanzien van de kadernota heeft een correctie van de financiële effecten van de cao prognoses plaatsgevonden. De deelnemersbijdrage vanuit Zaanstad bedraagt € 9,1 miljoen in 2025. De raad van Zaanstad heeft hier een positieve zienswijze over afgegeven. Vervolgens is de Begroting 2025 door het AB van de GGD vastgesteld.

Risico’s en beheersmaatregelen

Risico: Personeelstekorten (landelijk fenomeen) leiden tot verslechteren dienstverlening aan inwoners

Beheersmaatregel: In samenwerking met GGD sturen op prioriteren van dienstverlening aan meest kwetsbare inwoners. Stimuleren van bovenregionale samenwerking om dienstverlening op peil te houden. GGD stuurt actief op terugdringen van het ziekteverzuim. Een extern bureau voert exitgesprekken om inzicht te krijgen in en grip te krijgen op het verloop en het behoud van werknemers.

Risico: Aanbod GGD sluit niet voldoende aan op behoefte inwoners/ maatschappelijke visie gemeente

Beheersmaatregel: periodiek inhoudelijk overleg om beleidkeuzes door te nemen en bestaand aanbod te verbeteren of nieuw aanbod te implementeren.

Risico: GGD is eigen risicodrager. Afschaling van taken/ opdrachten kunnen leiden tot (langdurige) frictiekosten die aan gemeenten worden doorbelast

Beheersmaatregel: Zaanstad communiceert als goed opdrachtgever tijdig het afstoten van taken/ opdrachten, zodat de GGD tijd heeft om passende maatregelen te nemen de frictiekosten te beperken. Verder zullen we erop aansturen om heldere afspraken te maken over frictiekosten en de wederzijdse verantwoordelijkheid om deze te beperken.

Risico: Autonome ontwikkelingen of wetwijzigingen kunnen leiden tot toename van kosten

Beheersmaatregel: Periodiek overleg dat aansluit op de PDCA cyclus om daarmee sneller te kunnen anticiperen op toekomstige wijzigingen.

Risico: Financiële tekorten groter dan € 450.000 kunnen niet worden opgevangen binnen het weerstandsvermogen (algemene reserve) van de GGD.

Beheersmaatregelen: Vanuit de GGD wordt de risicoanalyse verder aangescherpt. De volgende stap is om risico’s te kwantificeren en te toetsen dat er voor het geheel aan risico’s voldoende weerstandsvermogen aanwezig is. Aangezien gemeenten verantwoordelijk zijn voor de financiering van de GGD, is het zo dat gemeenten uiteindelijk zullen moeten bijdragen als de situatie zich voortdoet dat er tekorten zijn bij de GGD waarvoor onvoldoende weerstandsvermogen aanwezig is.